Endocrinología: avances 2019/2020

12.10.2020
Endokrynologia – postępy 2019/2020
prof. Andrzej Lewiński (MD, PhD)

Cómo citar: Lewinski A., Endokrynologia – postepy 2019/2020, Med. Prakt., 2020, 6: 78-89

Siglas y abreviaturas: anti-TPO — anticuerpos antitiroperoxidasa, anti-TSHR — anticuerpos contra el receptor de TSH, ATA — American Thyroid Association, BAAF — biopsia por aspiración con aguda fina, BPA — bisfenol A, CC — características clave, CMT — cáncer medular de tiroides, CP — cáncer de paratiroides, CPT — cáncer papilar de tiroides, CTD — cáncer de tiroides diferenciado, CTLA-4 (cytotoxic T lymphocyte 4 antigen) — antígeno 4 del linfocito T citotóxico, DHC — deficiencia de la hormona del crecimiento, DMO — densidad mineral ósea, DPP4 — dipeptidil peptidasa-4, EAA — esteroides anabólicos androgénicos, EDC (endocrine disrupting compound) — interruptor endocrino, EGB — enfermedad de Graves-Basedow, ESMO — European Society for Medical Oncology, ETA — European Thyroid Association, FDA (Food and Drug Administration) — Administración de Alimentos y Medicamentos estadounidense, (F)T3 — triyodotironina (libre), (F)T4 — tiroxina (libre), GLP-1 — péptido similar al glucagón tipo 1, HAART (highly active antiretroviral therapy) — terapia antirretroviral altamente activa, HC — hormona del crecimiento o somatotropina, hCG (human chorionic gonadotropin) — gonadotropina coriónica humana, HCRH — hormona del crecimiento recombinante humana, HiperP — hiperparatiroidismo primario, HipoPT — hipoparatiroidismo, HS — hipotiroidismo subclínico, IGF-1 — factor de crecimiento insulínico tipo 1, IMC — índice de masa corporal, L-T4 — levotiroxina, MKI (multikinase inhibitors) — inhibidores de la multicinasa, NEM-1 — neoplasia endocrina múltiple tipo 1, NIFTP (noninvasive follicular thyroid neoplasm with papillary-like nuclear features) — neoplasia folicular de tiroides no invasiva con núcleos que se asemejan al carcinoma papilar, PD-1 (programmed death receptor 1) — proteína de muerte celular programada 1, PTHrP (parathyroid hormone related peptide) — proteína relacionada con la hormona paratiroidea, PTI — prueba de tolerancia a la insulina, RAI — radioterapia con yodo radiactivo, RSCa — receptor sensible al calcio, SAHOS — síndrome de apnea e hipopnea obstructivas del sueño, SERM (selective estrogen receptor modulators) — moduladores selectivos de los receptores de estrógeno, SGLT-2 (sodium glucose cotransporter 2) — cotransportador sodio-glucosa tipo 2, SHBG (sex hormone binding globulin) — globulina fijadora de hormonas sexuales, SPECT-CT (single photon emission computed tomography – computed tomography) — tomografía computarizada por emisión de fotón único combinada con tomografía computarizada, TCMH — trasplante de células madre hematopoyéticas, TDSH — trastorno del deseo sexual hipoactivo, TFGe — tasa de filtración glomerular estimada, TMO — trasplante de médula ósea, TRH — terapia de reemplazo hormonal, TRI — terapia de reconstitución inmune, TSH — tirotropina, VIH — virus de inmunodeficiencia humana

Nota: La revisión de las publicaciones abarca el periodo comprendido entre el 10/03/2019 y el 06/03/2020.

A recordar

• En los pacientes con acromegalia y diabetes tipo 2, el fármaco de primera elección es la metformina, mientras que los agonistas del GLP-1 y los inhibidores de la DPP-4 deben quedar relegados a fármacos de segunda elección. En estos pacientes, los inhibidores del SGLT-2 se consideran una opción terapéutica menos beneficiosa debido al riesgo elevado de que se produzca una cetoacidosis.
• La administración de HCRH en las personas adultas con DHC mejora las proporciones corporales, el estado de los huesos, el metabolismo lipídico y la calidad de vida.
• En todas las mujeres que estén o planeen quedarse embarazadas, se debe determinar la concentración sérica de TSH en la primera consulta obstétrica.
• Excepto en las mujeres embarazadas, lactantes y que planeen quedarse embarazadas, no se recomienda tratar el HS si la concentración de TSH es <20 mUI/l. Esta recomendación tampoco se aplica a las personas con manifestaciones clínicas importantes, a los <30 años y a las mujeres con posibilidad de embarazo no planeado.
• En los pacientes tratados con alemtuzumab o en medio de una terapia HAART, el trastorno más frecuente de la función tiroidea es la EGB, que puede cursar con una gran variabilidad entre las fases de hiper- e hipotiroidismo, lo cual se debe a los cambios de anticuerpos anti-TSHR dominantes (estimulantes o inhibidores del receptor de TSH).
• La hipofisitis es una complicación bastante frecuente del tratamiento con CTLA-4, mientras que los pacientes tratados con inhibidores de la PD-1 presentan disfunción tiroidea primaria con más frecuencia.
• En los pacientes con cáncer de tiroides anaplásico irresecable, se recomienda realizar una prueba de detección de la mutación BRAFV600E. En caso de confirmarla, se puede administrar un tratamiento combinado de dabrafenib y trametinib.
• En las embarazadas con HipoPT, puede ser necesario reducir o aumentar las dosis de los preparados de calcio y vitamina D activa. Por lo tanto, durante el embarazo se debe controlar estrictamente la concentración de calcio corregido en función de la concentración de albúmina (o de calcio ionizado si se puede determinar con fiabilidad).
• Los pacientes con HipoPT deben seguir una dieta baja en sodio, ya que la ingesta elevada de sodio aumenta la excreción de calcio con la orina.
• La única indicación para intentar un tratamiento con testosterona en mujeres es el diagnóstico de TDSH en el período posmenopáusico.
• La ginecomastia puede producirse como una complicación de terapias nuevas, como la HAART y el imatinib.
• El tratamiento con opioides puede originar hipogonadismo hipogonadotrópico, insuficiencia suprarrenal secundaria e hiperprolactinemia.

Bibliografía:

1. Giustina A., Barkan A., Beckers A. y cols., A consensus on the diagnosis and treatment of acromegaly comorbidities: an update, J. Clin. Endocrinol. Metab., 2019; 105: pii: dgz096; doi: 10.1210/clinem/dgz096
2. Melmed S., Casanueva F.F., Klibanski A. y cols., A consensus on the diagnosis and treatment of acromegaly complications, Pituitary, 2013; 16: 294–302
3. Bolanowski M., Rucha3a M., Zgliczynski W. y cols., Akromegalia – nowe spojrzenie na pacjenta. Polskie propozycje postepowania diagnostyczno-terapeutycznego w akromegalii w owietle aktualnych doniesien, Endokrynol. Pol., 2019; 70: 2–18
4. Yuen K.C.J., Biller B.M.K., Radovick S. y cols., American Association of Clinical Endocrinologists and American College of Endocrinology guidelines for management of growth hormone deficiency in adults and patients transitioning from pediatric to adult care, Endocr. Pract., 2019; 25: 1191–1232
5. Lewinski A., Smyczynska J., Stawerska R. y cols., National program of severe growth hormone deficiency treatment in adults and adolescents after completion of growth promoting therapy, Endokrynol. Pol., 2018; 69: 468–524
6. Alexander E.K., Pearce E.N., Brent G.A. y cols., 2017 guidelines of the American Thyroid Association for the diagnosis and management of thyroid disease during pregnancy and the postpartum, Thyroid, 2017; 27: 315–389
7. Stagnaro-Green A., Dong A., Stephenson M.D., Universal screening for thyroid disease during pregnancy should be performed, Best Pract. Res. Clin. Endocrinol. Metab., 2019; 6: 101–320
8. Hubalewska-Dydejczyk A., Lewinski A., Milewicz A. y cols., Management of thyroid diseases during pregnancy, Endokrynol. Pol., 2011; 62: 362–381
9. Ghassabian A., Pierotti L., Basterrechea M. y cols., Association of exposure to ambient air pollution with thyroid function during pregnancy, JAMA Netw. Open, 2019; 2: e1912 902; doi: 10.1001/jamanetworkopen.2019.12 902
10. Bekkering G.E., Agoritsas T., Lytvyn L. y cols., Thyroid hormones treatment for subclinical hypothyroidism: a clinical practice guideline, BMJ, 2019; 365: l2006; doi: 10.1136/bmj.l2006
11. Mooijaart S.P., Du Puy R.S., Stott D.J. y cols., Association between levothyroxine treatment and thyroid-related symptoms among adults aged 80 years and older with subclinical hypothyroidism, JAMA, 2019; 1–11; doi: 10.1001/jama.2019.17 274
12. Muller I., Moran C., Lecumberri B. y cols., 2019 European Thyroid Association guidelines on the management of thyroid dysfunction following immune reconstitution therapy, Eur. Thyroid J., 2019; 8: 173–185
13. Burch H.B., Drug effects on the thyroid, N. Engl. J. Med., 2019; 381: 749–761
14. Filetti S., Durante C., Hartl D. y cols., ESMO Guidelines Committee. Thyroid cancer: ESMO clinical practice guidelines for diagnosis, treatment and follow-up, Ann. Oncol., 2019; 30: 1856–1883
15. Haugen B.R., Alexander E.K., Bible K.C. y cols., 2015 American Thyroid Association management guidelines for adult patients with thyroid nodules and differentiated thyroid cancer: the American Thyroid Association guidelines task force on thyroid nodules and differentiated thyroid cancer, Thyroid, 2016; 26: 1–133
16. Fugazzola L., Elisei R., Fuhrer D. y cols., 2019 European Thyroid Association guidelines for the treatment and follow-up of advanced radioiodine-refractory thyroid cancer, Eur. Thyroid J., 2019; 8: 227–245
17. Tuttle R.M., Ahuja S., Avram A.M. y cols., Controversies, consensus, and collaboration in the use of 131I therapy in differentiated thyroid cancer: a joint statement from the American Thyroid Association, the European Association of Nuclear Medicine, the Society of Nuclear Medicine and Molecular Imaging, and the European Thyroid Association, Thyroid, 2019; 29: 461–470
18. Guldvog I., Reitsma L.C., Johnsen L. y cols., Thyroidectomy versus medical management for euthyroid patients with Hashimoto disease and persisting symptoms: a randomized trial, Ann. Intern. Med., 2019; 170: 453–464
19. Khan A.A., Koch Ch.A., Van Uum S. y cols., Standards of care for hypoparathyroidism in adults: a Canadian and international consensus, Eur. J. Endocrinol., 2019; 180: P1–P23
20. Khan A.A., Clarke B., Rejnmark L., Brandi M.L., Management of endocrine disease: Hypoparathyroidism in pregnancy: review and evidence-based recommendations for management, Eur. J. Endocrinol., 2019; 180: R37–R44
21. Bollerslev J., Schalin-Jantti C., Rejnmark L. y cols., Management of endocrine disease: unmet therapeutic, educational and scientific needs in parathyroid disorders, Eur. J. Endocrinol., 2019; 181: P1–P19
22. Eastell R., Rosen C.J., Black D.M. y cols., Pharmacological management of osteoporosis in postmenopausal women: an Endocrine Society clinical practice guideline, J. Clin. Endocrinol. Metab., 2019; 104: 1595–1622
23. Davis S.R., Baber R., Panay N. y cols., Global consensus position statement on the use of testosterone therapy for women, J. Clin. Endocrinol. Metab., 2019; 104: 4660–4666
24. Kanakis G.A., Nordkap L., Bang A.K. y cols., EAA clinical practice guidelines – gynecomastia evaluation and management, Andrology, 2019; 7: 778–793
25. La Merrill M.A., Vandenberg L.N., Smith M.T. y cols., Consensus on the key characteristics of endocrine-disrupting chemicals as a basis for hazard identification, Nat. Rev. Endocrinol., 2020; 16: 45–57
26. Fountas A., Van Uum S., Karavitaki N., Opioid-induced endocrinopathies, Lancet Diabetes Endocrinol., 2020; 8: 68–80